ΓΕΩ: Β2.2: ΟΙ ΒΡΟΧΈΣ, ΤΟ ΚΛΊΜΑ

Τι είναι Κλίμα;

Όρος τον οποίο δημιούργησαν οι επιστήμονες για να περιγράψουν τον μέσο όρο των  καιρικών συνθηκών που επικρατούν σε μια περιοχή, καθώς και τις αποκλίσεις τους για μεγάλο χρονικό διάστημα( τουλάχιστον 30 χρόνια).

Τι είναι Καιρός;

Καιρό ονομάζουμε τις ατμοσφαιρικές συνθήκες που επικρατούν σε μία περιοχή σε μία δεδομένη στιγμή ή ημέρα. Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε ποιες καιρικές συνθήκες θα επικρατούν ύστερα από μερικούς μήνες έτσι ώστε να τις αντιμετωπίσουμε κατάλληλα.

ΒΑΣΙΚΟΊ ΠΑΡΆΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΆΖΟΥΝ ΤΟ ΚΛΊΜΑ

Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν το κλίμα μιας περιοχής είναι:

Απ' την απόστασή του από τον Ισημερινό:

Δηλαδή το γεωγραφικό του πλάτος. Όσο περισσότερο απέχει απ' τον Ισημερινό, τόσο ψυχρότερο είναι το κλίμα. Αυτό συμβαίνει διότι, οι ακτίνες του ηλίου πέφτουν σχεδόν κάθετες στην επιφάνεια του Ισημερινού, ενώ όσο απομακρυνόμαστε απ' αυτόν, τόσο πιο πλάγια πέφτουν με αποτέλεσμα να μην θερμαίνουν την επιφάνεια την Γης ομοιόμορφα.

Κατανομή των θερμοκρασιών (1*)

Οι Άνεμοι:

Γενική κυκλοφορία της ατμόσφαιρας (2*)

Οι άνεμοι οφείλονται στις διαφορές στην θερμοκρασία του αέρα. Αυτό συμβαίνει επειδή ο ήλιος δεν ζεσταίνει εξίσου όλα τα σημεία του. Η θερμοκρασία του αέρα εξαρτάται από:


1) Την απόσταση της περιοχής απ' τον Ισημερινό 

   -θερμότερος κοντά στον Ισημερινό
   -ψυχρότερος κοντά στους πόλους


2) Την κατανομή της ξηράς και της θάλασσας

Η ξηρά ζεσταίνεται και ψύχεται γρηγορότερα, πράγμα που σημαίνει ότι ζεσταίνεται και ψύχεται ανάλογα με τον αέρα που βρίσκεται πάνω της. Επομένως, πάνω απ' τις ηπείρους ο αέρας είναι:
   -ψυχρότερος τον χειμώνα 
   -θερμότερος το καλοκαίρι 

3) Το υψόμετρο

Γενικά, η θερμοκρασία του αέρα πέφτει σε όσο ανεβαίνουμε υψόμετρο. Επομένως, στην ίδια περιοχή ο αέρας θα είναι:

   -πιο ψυχρός σε μεγάλο υψόμετρο
   -πιο θερμός σε χαμηλό υψόμετρο

4)Την διαδοχή την ημέρας και την νύχτας

Εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι στην ίδια περιοχή ο αέρας είναι:

   -θερμότερος την ημέρα
   -ψυχρότερος την νύχτα (λόγω της έλλειψης του Ηλίου) 

Γενικά, η θερμοκρασία είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που καθορίζουν την γεωγραφική κατανομή των ανθρώπων πάνω στην Γη. 

Αρχικά, ο ανθρώπινος οργανισμός προτιμά μέσες θερμοκρασίες και αποφεύγει τις υπερβολικά υψηλές ή χαμηλές. Ενοχλείται επίσης από τις μεγάλες μεταβολές της θερμοκρασίας μέσα στην ίδια μέρα. Αν, λοιπόν, έχει περιθώριο επιλογής, διαλέγει τις περιοχές που ταιριάζουν καλύτερα στις ανάγκες του.

 Επίσης, η θερμοκρασία καθορίζει την ανάπτυξη και κατανομή των φυτών και των ζώων που χρειάζεται ο άνθρωπος (γεωργία, κτηνοτροφία), επομένως καθορίζει και τη δυνατότητα παραγωγής τροφίμων.

Για τους παραπάνω λόγους, οι πολικές περιοχές, οι έρημοι, τα δάση και τα ψηλά βουνά κατοικούνται από λιγότερους , έως ελάχιστους ανθρώπους σε σύγκριση με τις περιοχές που επικρατούν μέσες θερμοκρασίες. Έτσι, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Γης είναι συγκεντρωμένο σε περιοχές εύκρατου κλίματος.


Η Βροχή:

Στην ατμόσφαιρα υπάρχουν πάντα πολλοί υδρατμοί, που προέρχονται απ' την εξάτμιση των υδάτων των ωκεανών και τις στεριάς. Απ' αυτούς σχηματίζονται τα σύννεφα. Σύννεφο αποτελεί ορατό σύνολο υδρατμών, λεπτότατων υδροσταγονιδίων ή λεπτότατων παγοκρυστάλλων, ή συνδυασμό των προηγουμένων, που προέρχονται από την συμπύκνωση των υδρατμών που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα. Μερικά σύννεφα περιέχουν έως και 1.000 τόνους νερού, το οποίο θα γίνει βροχή όταν η θερμοκρασία κατέβει κάτω από κάποιο όριο.

Μείωση της θερμοκρασίας μπορούν να προκαλέσουν τα μεγάλα ορεινά συγκροτήματα. Όταν τα σύννεφα, που έρχονται με την βοήθεια των ανέμων από τις θάλασσες προς στην στεριά, συναντούν τις ψηλές οροσειρές και αναγκάζονται να ανέβουν σε μεγάλο ύψος. Έτσι ψύχονται, δε μπορούν πια να συγκρατήσουν το νερό που περιέχουν και το αφήνουν με την μορφή βροχής ή χιονιού.

Η ποσότητα της βροχής που πέφτει σε μια περιοχή μετριέται με το ύψος βροχής, δηλαδή με το ύψος που θα έφταναν τα νερά αν δεν εξατμίζονταν από τον Ήλιο και δεν τα απορροφούσε έδαφος. Το ύψος της βροχής υπολογίζεται σε εκατοστά η΄σε χιλιοστά του μέτρου κάθε χρόνο.

Στην Αθήνα, για παράδειγμα, το ετήσιο ύψος της βροχής κυμαίνεται από 350 με 450 χιλιοστά, ενώ στα Επτάνησα συχνά ξεπερνά τα 800 χιλιοστά.

Το μέσο ύψος  βροχής που πέφτει σ' ολόκληρη την επιφάνεια της Γης υπολογίζεται σε 1 μέτρο. Αυτό σημαίνει ότι  σε κάθε άνθρωπο αντιστοιχούν περίπου 80 κυβικά μέτρα (80 m³) γλυκού νερού το χρόνο, δηλαδή μια τεράστια ποσότητα που θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες όλων των κατοίκων του πλανήτη. Όμως αυτό δεν ισχύει διότι οι βροχές δεν είναι εξίσου κατανεμημένες σε όλα τα σημεία του πλανήτη. Αλλού είναι τόσες πολλές που προκαλούν πλημμύρες και θέτουν σε κίνδυνο την ζωή πολλών ανθρώπων, και αλλού είναι τόσο λίγες που δεν αρκούν για τις ανάγκες του πληθυσμού που ζει εκεί.

Κατανομή των βροχοπτώσεων (3*)

Επίσης, οι βροχές δεν είναι εξίσου κατανεμημένες σε όλους τους μήνες του χρόνου. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί η αποθήκευση μεγάλων ποσοτήτων νερού είναι κάτι πολύ δύσκολο και απαιτεί μεγάλα και πολυδάπανα έργα (φράγματα,κανάλια, κ.ά.). Επομένως, η άνιση εποχιακή κατανομή των βροχών καθορίζει ποια προϊόντα μπορούν να καλλιεργηθούν πού και πότε.

Για παράδειγμα, το κοινό λάδι ελιάς απαιτεί ελάχιστη ποσότητα νερού, ιδανικό φυτό που αντέχει την καλοκαιρινή ξηρασία στην Ελλάδα. Όμως, από τότε που οι Έλληνες αγρότες έμαθαν να καλλιεργούν και άλλα φυτά, τα οποία χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες νερού οι ανάγκες για τεχνητή άρδευση αυξήθηκαν με αποτέλεσμα, να παρατηρηθεί λειψυδρία σε πολλά μέρη της χώρας.

ΠΑΓΚΌΣΜΙΟ ΚΛΊΜΑ

ΠΑΡΆΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΆΖΟΥΝ ΤΟ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟ ΚΛΊΜΑ

Το παγκόσμιο κλίμα επηρεάζεται απ’ τους ίδιους παράγοντες που επηρεάζουν την θερμοκρασία του αέρα, δηλαδή την απόσταση απ’ την θάλασσα, το γεωγραφικό 

πλάτος και το υψόμετρο. 

Το κλίμα κάθε περιοχής επηρεάζει τις τοπικές συνθήκες που επικρατούν σ' αυτή την περιοχή. Επομένως, όσο πιο κοντά στη θάλασσα βρίσκεται μια περιοχή, τόσο ηπιότερο είναι το κλίμα, και όσο πιο μακρύτερα βρίσκεται απ' τον Ισημερινό , τόσο ψυχρότερο. Επίσης, όσο μεγαλύτερο είναι το υψόμετρο στο οποίο βρίσκεται μια περιοχή, τόσο ψυχρότερο το κλίμα της. 

Οι ΤΎΠΟΙ ΚΛΊΜΑΤΟΣ:

α) Τροπικό  

Το τροπικό κλίμα παρατηρείται στις περιοχές γύρω απ’ τον Ισημερινό. Χαρακτηρίζεται από υψηλές θερμοκρασίες και άφθονες βροχές.

β) Εύκρατο

Το εύκρατο κλίμα παρατηρείται στις παραθαλάσσιες περιοχές. Χαρακτηρίζεται από ήπιους χειμώνες και δροσερά καλοκαίρια. Είναι το καταλληλότερο για τον άνθρωπο καθώς κυμαίνεται  στους 10-20 βαθμούς Κελσίου Μ.Ο. Μαζί με το εύκρατο κλίμα κατατάζεται και το Μεσογειακό.

γ) Ηπειρωτικό

Το ηπειρωτικό κλίμα παρατηρείται στο «εσωτερικό» των ηπείρων. Χαρακτηρίζεται από ψυχρούς χειμώνες και θερμά καλοκαίρια.

Επίσης, παρατηρούνται και οι εξής (δευτερεύοντες) τύποι κλιμάτων:

δ) Ορεινό, σε μεγάλα υψόμετρα

ε) Πολικό, σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες.

στ) Ερήμου, με ακραίες μεταβολές της θερμοκρασίας και ελάχιστες βροχές.

Χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανέμων που επηρεάζουν το κλίμα είναι:

-Οι βόρειοι και ψυχροί άνεμοι που πνέουν από την Ασία προς την Ευρώπη τον χειμώνα, εξαιτίας των οποίων οι ευρωπαϊκές περιοχές κοντά ¨στην Ασία έχουν πολύ ψυχρό χειμώνα.

-Οι θερμοί άνεμοι που πνέουν στην Σαχάρα προς την Ευρώπη, εξαιτίας των οποίων τα καλοκαίρια της νότιας Ευρώπης είναι πολύ θερμά.

-Το Ρεύμα του Κόλπου, μαζί με τη βόρεια προέκτασή του, είναι ένα ισχυρό, θερμό και ταχύ ρεύμα του Ατλαντικού Ωκεανού που δημιουργείται στον Κόλπο του Μεξικού. Τα νερά του Κόλπου είναι 10-12°C θερμότερα από τα νερά του Ατλαντικού Ωκεανού. Το Ρεύμα του Κόλπου επηρεάζει το κλίμα της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ και του Καναδά, αλλά και αυτό της Δυτικής Ευρώπης, της Ιρλανδίας και της Νορβηγίας .Αυξάνει τη θερμοκρασία του νερού,την περιεκτικότητά του σε αλάτι κ.ά., με αποτέλεσμα να παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος, καθώς εμπλουτίζει με υγρασία τις αέρινες μάζες που βρίσκονται πάνω του και έτσι προκαλεί άφθονες βροχές.    

-Οι δυτικοί άνεμοι που έρχονται από τον Ατλαντικό Ωκεανό κουβαλούν υγρασία, με αποτέλεσμα οι δυτικές περιοχές της Ευρώπης (π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο) να δέχονται αρκετές βροχές.

-Ειδική κατηγορία ανέμων είναι οι μουσώνες, καλοκαιρινοί άνεμοι που φυσούν στην νοτιοανατολική Ασία. Το καλοκαίρι, η μάζα της Ασίας θερμαίνεται και θερμαίνει και τις αέριες μάζες που βρίσκονται πάνω απ' αυτή. Αυτές ανεβαίνουν και τη θέση τους παίρνουν άλλες, πιο υγρές, που έρχονται απ' την θάλασσα. Αυτές οι υγρές μάζες αφήνουν στη γη το νερό που μεταφέρουν με τη μορφή δυνατών βροχών. Πολλές φορές προκαλούν πλημμύρες, ωστόσο είναι ευεργετικοί, γιατί κάνουν γόνιμη τη γη και εξασφαλίζουν τροφή. 
Την πορεία των μουσώνων σταματά η πανύψηλη οροσειρά των Ιμαλαΐων κι έτσι η κεντρική Ασία δεν δέχεται πολλές βροχές, με αποτέλεσμα την δημιουργία ερήμων (Έρημος Γκόμπι, Τάκλα Μακάν)

Σχεδόν ο μισός πληθυσμός της Γης εξαρτάται από τους μουσώνες και τις βροχές του, γι' αυτό και ο ερχομός τους γιορτάζεται με χαρούμενες τελετές. Όταν καθυστερούν να έλθουν, χιλιάδες άνθρωποι κινδυνεύουν απ' την έλλειψη τροφής.

Δείτε το βίντεο:

https://vimeo.com/300784087

ΑΣΚΉΣΕΙΣ ΕΜΠΈΔΩΣΗΣ

ΆΣΚΗΣΗ 1

Τι ονομάζουμε κλίμα και τι καιρός; Ποιοι οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν το κλίμα μιας περιοχής (ονοματικά);

ΆΣΚΗΣΗ 2

Τι ονομάζουμε ανέμους; Ποιοι οι παράγοντες που επηρεάζουν την θερμοκρασία των ανέμων;

ΆΣΚΗΣΗ 3

Πως δημιουργούνται οι βροχές; Πως κατανέμονται ο βροχοπτώσεις στην επιφάνεια της Γης και με ποια κριτήρια;

ΆΣΚΗΣΗ 4

Ποιοι οι παράγοντες που επηρεάζουν το παγκόσμιο κλίμα; Ποιοι οι διαφορετικοί τύποι κλίματος και ποια τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους;

Ενδεικτικές Δραστηριότητες:

Δραστηριότητα Α'

Ποιοι είναι οι τύποι του κλίματος; Ποια τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι ανά τον κόσμο σε καθ’  ένα απ’ τους τύπους κλίματος; Να αναφέρεται συγκεκριμένα παραδείγματα.

Δραστηριότητα Β'

Παρατηρώντας τον Χάρτη Κατανομής των Βροχοπτώσεων (3*) να εντοπίσετε περιοχές που έχουν:

i) ελάχιστες βροχές   ii) πολλές βροχές

Ποια είναι αυτά τα μέρη; Γιατί πιστεύετε ότι έχουν ελάχιστες ή πολλές βροχοπτώσεις αντίστοιχα; Μπορείτε να σκεφτείτε ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στους ανθρώπους που ζουν σε περιοχές με ελάχιστες/πολλές βροχοπτώσεις; Αναζητώντας στο ίντερνετ, και όχι μόνο, βρείτε ποιες πόλεις/χωριά βρίσκονται σ’ αυτές τις περιοχές και συλλέξτε πληροφορίες για την ζωή και την καθημερινότητα των ανθρώπων που μένουν εκεί. Να αναφέρεται συγκεκριμένα παραδείγματα και για τις δύο περιπτώσεις.

Δραστηριότητα Γ'

Ποιες οι ιδιαιτερότητες του μεσογειακού κλίματος σε σχέση με το εύκρατο; Ποιες οι χώρες που έχουν μεσογειακό κλίμα; Είναι ομοιόμορφο παντού; Ποια τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής ; Τα συγκρίνεται τις περιοχές αυτές μεταξύ τους και να επισημάνετε τα ιδιαιτέρα χαρακτηριστικά κάθε μίας, καθώς και τα οφέλη που προσφέρει το μεσογειακό κλίμα στην καλλιέργεια, την παραγωγή, τον τουρισμό, τον τρόπο ζωής των κατοίκων που ζουν σε μεσογειακό κλίμα, κ.λπ. Να αναφέρεται συγκεκριμένα παραδείγματα.

Δραστηριότητα Δ'

Πώς εξηγείται ότι δύο χώρες που βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος, όπως η Ουρουγουάη και το Λεσότο, να έχουν διαφορετικό κλίμα;


Δραστηριότητα Ε'

Δύο πολύ σημαντικές επιστήμες είναι η Μετεωρολογία και η Κλιματολογία. Από τις ονομασίες τους, να προσδιορίσετε με τι ασχολείται η κάθε μία.
Ποιοι επιστήμονες εκδίδουν το καθημερινό δελτίο καιρού; Με την βοήθεια των παρακάτω εικόνων να διακρίνετε ποιους μετεωρολογικούς παράγοντες αναφέρει και πώς τους περιγράφει/συμβολίζει. Έπειτα προσπαθήστε να συντάξετε γραπτά τα λόγια που θα λέγατε σ' ένα δελτίο καιρού με την πρώτη εικόνα και σ' ένα δελτίο καιρού με την δεύτερη εικόνα.
Το βίντεο μπορεί να σας βοηθήσει στην σύνταξη του κειμένου.