ΓΕΩ: Β3.2: ΩΚΕΑΝΟΊ ΚΑΙ ΘΆΛΑΣΣΕΣ
ΩΚΕΑΝΟΊ
🌍Ειρηνικός Ωκεανός
Είναι το μεγαλύτερο σε έκταση από τα πέντε τμήματα του Παγκόσμιου Ωκεανού. Εκτείνεται από τον Βερίγγειο Πορθμό, στα βόρεια, έως τον Νότιο Παγωμένο Ωκεανό, στα νότια.Πήρε το όνομά του από τον Πορτογάλο θαλασσοπόρο Μαγγελάνο. Περικλείεται από την Ασία και την Αυστραλία, στα δυτικά, και από την Βόρεια και Νότια Αμερική, στα ανατολικά. Επομένως, εκτείνεται και στο βόρειο και στο νότιο και στο ανατολικό και στο δυτικό ημισφαίριο.Περιλαμβάνει 25.000 νησιά, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται κάτω από τον Ισημερινό. Στην Τάφρο των Μαριάνων βρίσκεται το βαθύτερο σημείο όλων των ωκεανών (10.971 μ.)
🌍Ατλαντικός Ωκεανός
Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σ' έκταση από τα πέντε τμήματα του Παγκόσμιου Ωκεανού. Εκτείνεται από τον Αρκτικό Ωκεανό, στον βορρά, έως τον Νότιο Παγωμένο Ωκεανό, στο νότο. Το όνομά του προέρχεται από τον Άτλαντα της ελληνικής μυθολογίας, ο οποίος κρατούσε στους ώμους του τον ουρανό. Περικλείεται από την Βόρεια και Νότια Αμερική, στα δυτικά, και από την Ευρώπη και την Αφρική, στα ανατολικά. Έτσι, κι αυτός εκτείνεται τόσο στο βόρειο και στο νότιο, όσο στο ανατολικό και δυτικό ημισφαίριο.
🌍Ινδικός Ωκεανός
Είναι το τρίτο μεγαλύτερο σε έκταση από τα πέντε τμήματα του Παγκόσμιου Ωκεανού. Εκτείνεται από την Νότια Ασία, στον βορρά, έως τον Νότιο Παγωμένο Ωκεανό, στο νότο. Περικλείεται από την Αφρική στα δυτικά, την Ασία στα στα βόρεια και την Αυστραλία στα ανατολικά. Επομένως, δεν εκτείνεται στο δυτικό ημισφαίριο.
🌍Νότιος Παγωμένος Ωκεανός ή Νότιος Ωκεανός
Είναι το τέταρτο μεγαλύτερο κομμάτι του Παγκόσμιου Ωκεανού. Εκτείνεται νότια του παραλλήλου των 60° νότιου γεωγραφικού πλάτους και τα νερά του περιβάλλουν την Ανταρκτική. Με άλλα λόγια, δεν εκτείνεται στο βόρειο ημισφαίριο.
🌍Βόρειος Παγωμένος Ωκεανός ή Αρκτικός Ωκεανός
Είναι το μικρότερο σε έκταση κομμάτι του Παγκόσμιου Ωκεανού. Μεγάλο μέρος της επιφάνειάς του είναι παγωμένο. Τον χειμώνα οι πάγοι τον καλύπτουν απ' άκρη σ' άκρη. Βρίσκεται ολόκληρο σχεδόν βόρεια του Βόρειου Πολικού Κύκλου και περιλαμβάνει στο μεγαλύτερο μέρος του από την Ευρώπη, την Ασία και την Βόρεια Αμερική. Έτσι, δεν εκτείνεται στο βόρειο ημισφαίριο.
Δείτε το βίντεο:
https://vimeo.com/194038357
Στην πραγματικότητα όμως, όλοι οι ωκεανοί είναι μία ενιαία μάζα αλμυρού νερού, ενός μοναδικού ωκεανού, του Παγκόσμιου Ωκεανού. Έτσι, όλοι οι ωκεανοί επικοινωνούν μεταξύ τους. Οι περιοχές που επικοινωνούν μεταξύ τους είναι:
1. Ο Βερίγγειος Πορθμός, ανάμεσα στην Αλάσκα και την Ρωσική Ομοσπονδία, μέσω του οποίου συνδέονται ο Αρκτικός Ωκεανός με τον Ειρηνικό.
2. Οι θάλασσες γύρω από την Γροιλανδία (Θάλασσα του Λαμπραντόρ, ανάμεσα στην καναδική το περιοχή του Λαμπραντόρ και της Γροιλανδίας, την Ισλανδία και το νησιώτικο σύμπλεγμα Σφάλμπαρ, και Νορβηγική Θάλασσα), μέσω των οποίων συνδέονται ο Αρκτικός Ωκεανός με τον Ατλαντικό.
3. Ο Πορθμός του Μαγγελάνου, ανάμεσα στο νότιο άκρο της ηπειρωτικής Νότιας Αμερικής και του νησιού Γη του Πυρός, και το Πέρασμα Ντρέικ, ανάμεσα στο νοτιότερο άκρο της Γης του Πυρός (που είναι και το νοτιότερο άκρο της Νότιας Αμερικής) το και τα νησιά Νότια Σάντουιτς της Ανταρκτικής, με τα οποία συνδέονται ο Ατλαντικός Ωκεανός με τον Ειρηνικό.
4.Η θαλάσσια περιοχή νότια της Αφρικής έως τον παράλληλο των 60° νότιου γεωγραφικού πλάτους, όπου συνδέονται ο Ατλαντικός Ωκεανός με τον Ινδικό. Ως διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους στους δύο ωκεανούς θεωρείται ο ο μεσημβρινός των 20° ανατολικού γεωγραφικού μήκους, ο οποίος περνά από το ακρωτήριο Αγκάλας, το νοτιότερο σημείο την αφρικανικής ηπείρου.
5. Η θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στο ακρωτήριο Ντον της Αυστραλίας και στο νησί Σελάρου της Ινδονησίας, ανατολικά του νησιού Τίμορ, την οποία συναντώνται ι Ινδικός Ωκεανός (Θάλασσα Τίμορ) με τον Ειρηνικό (Θάλασσα Αραφούρα).
6.Ο Πορθμός της Μαλάκκα και οι πορθμοί ανάμεσα στα νότια νησιά της Ινδονησίας, μέσω των οποίων επικοινωνούν ο Ινδικός Ωκεανός με τον Ειρηνικό.
7.Η θαλάσσια περιοχή νότια της Τασμανίας έως τον παράλληλο των 60° νότιου γεωγραφικού πλάτους, όπου επικοινωνούν ο Ινδικός Ωκεανός με τον Ειρηνικό. Ως διαχωριστική γραμμή ανάμεσά τους θεωρείται ο μεσημβρινός των 147° ανατολικού γεωγραφικού μήκους, που περνά από το ακρωτήριο Σάουθιστ, το νοτιότερο σημείο της Τασμανίας.
8, Ολόκληρη η θαλάσσια περιοχή του παραλλήλου των 60° νότιου γεωγραφικού πλάτους, όπου ο Νότιος Παγωμένος Ωκεανός συνδέεται με τον Ειρηνικό, τον Ατλαντικό και τον Ινδικό Ωκεανό. Αυτό συμβαίνει διότι παράλληλος των 60° νότιου γεωγραφικού πλάτους, ο οποίος αποτελεί το όριο που χωρίζει τον Νότιο Παγωμένο Ωκεανό από τους άλλους, δεν διέρχεται από καμία σημαντική μάζα ξηράς.
Βέβαια, οφείλουμε να συμπεριλάβουμε και τις τεχνητές διόδους σύνδεσης των ωκεανών, οι οποίες έχουν ως σκοπό δημιουργία τους την διευκόλυνση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.
9.Η Διώρυγα του Σουέζ, στην Αίγυπτο, σημείο σύνδεσης ανάμεσα στον Ατλαντικό Ωκεανό (Μεσόγειος Θάλασσα) και τον Ινδικό (Ερυθρά Θάλασσα).
10.Η Διώρυγα του Παναμά, στην ομώνυμη χώρα του Μεξικού στην Κεντρικής Αμερικής, όπου συνδέονται ο Ατλαντικός Ωκεανός με τον Ειρηνικό.
Συνοπτικά:
ΩΚΕΑΝΟΣ
|
ΕΚΤΑΣΗ
(km2)
|
ΟΓΚΟΣ
(km3)
|
Ειρηνικός
Ωκεανός
|
168.723.000
46,6% |
669.880.000
50,1% |
Ατλαντικός
Ωκεανός
|
85.133.000
23,5% |
310.410.900
23,3% |
Ινδικός
Ωκεανός
|
70.560.000
19,5% |
264.000.000
19,8% |
Ανταρκτικός
Ωκεανός
|
21.960.000
6,1% |
71.800.000
5,4% |
Αρκτικός
Ωκεανός
|
15.558.000
4,3% |
18.750.000
1,4% |
ΘΆΛΑΣΣΕΣ
Θάλασσες ονομάζουμε τμήματα των ωκεανών που βρίσκονται ανάμεσα σε κάποια σαφή γεωγραφικά όρια, όπως τμήματα ξηράς, μεγάλα ακρωτήρια, κ.α.
Για παράδειγμα, η Μεσόγειος Θάλασσα είναι κλεισμένη ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία, πράγμα που εξηγεί και το όνομά της. Άλλες θάλασσες όμως δεν είναι κλειστές. Λόγου χάρη, η Βόρεια Θάλασσα είναι ανοιχτή στον βορρά, προς τον Ατλαντικό Ωκεανό. Λέμε, όμως ότι μια θάλασσα ανήκει γεωγραφικά στον ωκεανό με τον οποίο επικοινωνεί. Επομένως, η Μεσόγειος και η Βόρεια Θάλασσα ανήκει γεωγραφικά στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Τα μικρότερα τμήματα των θαλασσών ονομάζονται πελάγη. Ειδικότερα, αν σε μία θάλασσα υπάρχουν πολλά νησιά, χρησιμοποιείται και ο όρος αρχιπέλαγος.
Οι θάλασσες είχαν πάντα μεγάλη σημασία για τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Αρχικά, με τα μικρά σκάφη που κατασκεύαζε ο άνθρωπος δε μπορούσε να ανοιχτεί στις απέραντες θαλάσσιες εκτάσεις των ωκεανών με τα πελώρια κύματα. Του ήταν ευκολότερο να πηγαίνει σταδιακά από ακτή σε ακτή, από πόλη σε πόλη, αναπτύσσοντας έτσι το εμπόριο και τον πολιτισμό.
Έτσι και οι Ευρωπαίοι, πρώτα κατάκτησαν τις ακτές της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου και ύστερα, η ανάγκη να βρουν μια συντομότερη διαδρομή για τις χώρες της Ασίας, τους οδήγησε στην ανακάλυψη της Αμερικανικής Ηπείρου.
Οι μεγαλύτερες θάλασσες του κόσμου είναι:
ΘΑΛΑΣΣΑ
|
ΕΚΤΑΣΗ(km2)
|
ΜΕΓΙΣΤΟ ΒΑΘΟΣ
(m)
|
ΩΚΕΑΝΟΣ
|
Μεσόγειος
|
2.505.000
|
5.121
|
ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ
|
Κοραλλιών
|
4.791.000
|
9.165
|
ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ
|
Αραβική
|
3.683.000
|
5.875
|
ΙΝΔΙΚΟΣ
|
Νότια Σινική
|
3.447.000
|
5.245
|
ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ
|
Καραϊβική
|
2.754.000
|
7.680
|
ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ
|
Βερίγγειος
|
2.304.000
|
4.778
|
ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ
|
Οχοτσκική
|
1.590.000
|
3.372
|
ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ
|
Νορβηγική
|
1.383.000
|
4.487
|
ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ
|
Ιαπωνική
|
978.000
|
3.669
|
ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ
|
Ανατολική Σινική
|
752.000
|
2.717
|
ΕΙΡΗΝΙΚΟΣ
|
Βόρειος
|
544.000
|
463
|
ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ
|
Ερυθρά/Μαύρη
|
450.000
|
2.635
|
ΙΝΔΙΚΟΣ
|
Εύξεινος Πόντος
|
418.000
|
2.211
|
ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ
|
Λευκή
|
90.οοο
|
330
|
ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ
|
ΥΠΟΘΑΛΆΣΣΙΟ ΑΝΆΓΛΥΦΟ
Πριν από 120 χρόνια περίπου, οι άνθρωποι αγνοούσαν πλήρως για το πώς είναι ο πυθμένας των ωκεανών. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι επιστήμονες κατάφεραν να σχεδιάσουν και να κατασκευάσουν τον κατάλληλο εξοπλισμό έτσι ώστε να καταφέρουν να αναλύσουν εξονυχιστικά το υποθαλάσσιο ανάγλυφο. Ήδη από το 1985, είχαν παρατηρήσει άμεσα το 97% του βυθού των ωκεανών με βαθυσκάφη και ειδικά όργανα μετρήσεων μελετώντας το ανάγλυφό τους.
 |
| Βαθυσκάφος |
Τα κύρια χαρακτηριστικά του ανάγλυφου των ωκεανών είναι:
-Η (Ηπειρωτική) Υφαλοκρηπίδα
Είναι η υποθαλάσσια προέκταση της ξηράς. Ξεκινά απ' τις ακτές με μικρή κλίση και φτάνει μέχρι το βάθος των 150-200 m. Το πλάτος της δεν είναι σταθερό, αλλού περιορίζεται στα 10 km (Αφρική), ενώ αλλού φτάνει τα 1.700 km (Σιβηρία).
Η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα έχει μεγάλη οικονομική σημασία για όλες τις παραθαλάσσιες χώρες και όχι μόνο, επειδή σ' αυτήν πραγματοποιείται μεγάλο μέρος της παγκόσμιας αλιείας και έχουν εντοπιστεί σημαντικά κοιτάσματα πολύτιμων υλικών, όπως το πετρέλαιο.
Βέβαια, ο πλούτος που παρέχει πολλές φορές γίνεται αιτία δημιουργίας πολλών προβλημάτων ανάμεσα σε γειτονικές χώρες. Για την επίλυση των προβλημάτων αυτών υπάρχουν διεθνής νόμοι με τους οποίους γίνεται προσπάθεια να οριστούν δίκαια τα όρια που ανήκουν σε κάθε χώρα.
-Η Ηπειρωτική Κατωφέρεια
Είναι η ζώνη που αρχίζει από εκεί που τελειώνει η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα. Έχει μεγάλη και απότομη κλίση και φτάνει σε βάθη μεγαλύτερα των 1.000 m. Καταλαμβάνει περίπου το 9% των θαλάσσιων βυθών.
-Τα Αβυσσικά Πεδία
Είναι τεράστιες θαλασσινές λεκάνες με σχετικά ομαλό βυθό και βάθος 4.000-5.000 m.
-Οι Μεσοωκεάνιες Ράχες
Το ομαλό ανάγλυφο των αβυσσικών πεδιάδων διακόπτεται από ανυψώσεις, σαν οροσειρές, στο μέσω των ωκεανών. Συχνά σχηματίζουν υποθαλάσσια όρη που οι κορυφές τους είναι έξω απ' την επιφάνεια του νερού και αποτελούν νησιά (π.χ. νησιά Γκαλαπάγκος, Χαβάη). Αυτά τα βουνά είναι συνήθως ηφαιστειακής προέλευσης. Το συνολικό τους μήκος φτάνει τα 6.500 km σε όλους τους ωκεανούς.
-Οι Τάφροι
Είναι βυθίσεις του πυθμένα με απότομες πλευρές. Συνήθως έχουν πολύ μεγάλο μήκος και βάθος.
Το Ελληνικό Υποθαλάσσιο Ανάγλυφο
Τα δύο μεγάλα ελληνικά πελάγη, το Αιγαίο και το Ιόνιο, διαφέρουν μεταξύ τους.
🌍Το Ιόνιο πέλαγος είναι πολύ βαθύ αμέσως μόλις απομακρυνθείς από τις ακτές. Το βαθύτερο σημείο του είναι το φρέαρ των Οινουσών (5.090m) που βρίσκεται περίπου 125 km δυτικά του ακρωτηρίου Ταίναρο. Το σημείο αυτό είναι και το βαθύτερο ολόκληρης της Μεσογείου.
🌍Το Αιγαίο πέλαγος είναι γενικά λιγότερο βαθύ από το Ιόνιο επειδή έχει διαφορετική γεωλογική ιστορία. Τα βαθύτερα σημεία του είναι:
-Η Λεκάνη της Ρόδου (4.452m)
Βρίσκεται 90km νοτιοανατολικά της Ρόδου.
-Η Τάφρος της Καρπάθου (2.532m)
-Η Τάφρος του Βόρειου Αιγαίου (1.950m)
ΑΣΚΉΣΕΙΣ ΕΜΠΈΔΩΣΗΣ:
ΆΣΚΗΣΗ1
Τι ονομάζουμε ωκεανό και τι Παγκόσμιο Ωκεανό ; Με βάση ποιο κριτήριο τον χωρίζουμε σε κομμάτια; Ποια είναι αυτά;
ΆΣΚΗΣΗ2
Τι ονομάζουμε θάλασσα και τι πέλαγος; Πως επηρεάζουν την ζωή των ανθρώπων που μένουν σε παραθαλάσσιες περιοχές; Ποιες είναι οι μεγαλύτερες θάλασσες της Γης;
ΆΣΚΗΣΗ3
Τι ονομάζουμε υποθαλάσσιο ανάγλυφο; Ποια τα κύρια χαρακτηριστικά του;
Ενδεικτικές Δραστηριότητες:
Δραστηριότητα Α’
Μελετήστε στον
παγκόσμιο χάρτη τη θέση των τριών μεγαλύτερων ωκεανών και προσδιορίστε το
βορειότερο σημείο τους. Σε τι διαφέρει ο Ινδικός Ωκεανός από τους άλλους δύο;
Δραστηριότητα Β’
Προσδιορήστε στο χάρτη
τη θέση των μεγαλύτερων θαλασσών. Ποιες απ' αυτές έχουν, λόγω γειτονίας, άμεση
σχέση με την Ελλάδα;
Κάντε κατάλογο των
μεγαλύτερων πόλεων που έχουν ακτές στην Μεσόγειο-Εύξεινο Πόντο. Έχουν λιμάνια
και ποια η σημασία τους στην οικονομική ανάπτυξη στην χώρα οπού ανήκουν;
Δραστηριότητα Γ’
Υποθέστε ότι είστε πλοίαρχος ενός ελληνικού εμπορικού πλοίου που πρέπει να μεταφέρει εμπορεύματα από την Υεμένη στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας. Καθορήστε το συντομότερο δρομολόγιο και καταγράψτε με την βοήθεια χάρτη τους ωκεανούς, τα πελάγη, τις θάλασσες και τις διώρυγες που θα διασχίσετε.
Δραστηριότητα Δ’
Ο αρχαίος πολιτισμός
της Αιγύπτου διατηρήθηκε σταθερός για πολλές χιλιάδες χρόνια, επειδή
αντιμετώπισε ελάχιστους εισβολείς. Παρατήρησε την κοιλάδα του Νείλου και τον
χώρο που την περιβάλλει και προσπάθησε να δώσεις μια ερμηνεία γι’ αυτή τη
σταθερότητα.
Δραστηριότητα Ε’
Εντόπισε στον χάρτη
της Ασίας τα Στενά του Ορμούζ και προσπάθησε να αξιολογήσεις τη σημασία τους
για την παγκόσμια οικονομία, χρησιμοποιώντας ως κριτήριο όσα ακούς στις
ειδήσεις για τη σημασία του πετρελαίου.
Δραστηριότητα ΣΤ’
Ένας καπετάνιος θέλει
να κάνει τον γύρο της Γης, χωρίς να διακόψει το ταξίδι του κάποια ήπειρος.
Ποιον παράλληλο πρέπει να ακολουθήσει; Ποιους τύπους κλίματος θα συναντήσει
στην πορεία του;
Δραστηριότητα Ζ’
Ο ίδιος καπετάνιος
θέλει να ταξιδέψει από τη βόρεια πολική ζώνη στη νότια, χωρίς να συναντήσει
κάποια ήπειρο. Από ποιους μεσημβρινούς θα του πρότεινες να περάσει; Ποιους
τύπους κλίματος θα συναντήσει στην πορεία του;
Δραστηριότητα Η’
Παρατηρήστε τη θέση της Διώρυγας του Σουέζ και της Διώρυγας του Παναμά και προσπαθήστε να εξηγήσετε τη σημασία τους για την παγκόσμια ναυτιλία. Υπάρχει ανάλογο παράδειγμα στην Ελλάδα;
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου